Wat is er nodig om de energietransitie snel, betaalbaar en eerlijk te maken? Welke bottlenecks moeten we doorbreken – en wie moet dat doen? In aanloop naar de nieuwe verkiezingen delen wij onze vijf ‘gamechangers’ voor de transitie: vijf punten die zorgen voor snelheid, rechtvaardigheid en duurzaamheid.
Creativiteit brengt risico’s. Maar ook vooruitgang.
Vaak lijkt het alsof de energietransitie één oplossing kent: meer bouwen. Meer zonneparken, meer windmolens en meer kabels. Tegelijkertijd is duidelijk: bouwen gaat langzaam. Er is te weinig overeenstemming over locaties, er zijn stikstoflimieten en er is een nijpend en lastig oplosbaar gebrek aan uitvoerende technici.
Willen we versnellen, dan moeten we dus een beroep doen op onze creativiteit. De oplossingen die nodig zijn liggen misschien wel hoofdzakelijk out-of-the-box. Daarom gaat de energietransitie ook om lef, het ontwikkelen van een open blik en het overstijgen van vastgeroeste ideeën. De energiebehoefte is veranderd: de industrie is bezig aan een snelle opmars van elektrificatie en ook huishoudens draaien steeds meer op alles waar een stekker aan zit. Intussen piept en kraakt het elektranet.
Anders denken is noodzaak
Dat we ‘anders’ moeten denken is dus geen luxe, het is noodzaak. Het goede nieuws daarbij: veel oplossingen zijn er al. Vaak dichterbij dan je denkt. Een oude kas die als caravanstalling wordt gebruikt en nu een zonne-energie opwekstation is. Elektrische auto’s die energie opslaan en het terugleveren aan het net. Productielocaties die direct gekoppeld worden aan opwek, zónder tussenkomst van het energienet. Wasmachines die pas aangaan als de zon schijnt. En AI als agent voor de slimste afstemming tussen gebruik en opwek. Maar ook op ander vlak helpt creativiteit, zoals belastingkortingen voor partijen die ruimte en energie optimaal combineren. Het zijn geen sciencefictionideeën. Het zijn oplossingen en toepassingen die al bestaan.
Ze vragen alleen iets dat we niet gewend zijn: lef om het anders aan te pakken.
De echte blokkade is geen wet, maar angst
Vaak wijzen we naar wet- en regelgeving als reden waarom dingen niet kunnen. Daar zit de bottleneck… Maar evenvaak zit de blokkade elders, in onze hoofden. We zijn bang om fouten te maken. Bang om iets te doen wat (nog) niet mag. En bang om af te wijken van het proces.
Wie zoekt in de geschiedenis van uitvindingen en innovatie leert dat die nooit beginnen bij regels. De eerste trein, het eerste stroomnetwerk – die ontstonden toen er nog géén kaders waren. Pas later kwamen de wetten. Dus waarom draaien we dat niet eens om? Geef ruimte. Ontwerp de regels achteraf, gebaseerd op wat werkt. En niet alleen in pilots, maar ook op schaal. Pas dan ontstaat een echte businesscase en durft de markt te gaan bewegen.
Starten en bijschaven
Creativiteit vraagt niet om perfectie, maar om beweging. Een idee dat logisch voelt. Als je dat idee op een bierviltje uitrekent en het lijkt nog steeds goed, dan is de kans groot dat het een goed idee ís. Ga het doen. En verbeter gaandeweg. Want onderweg ontdek je altijd méér waarde dan je vooraf kon bedenken.
En laat je vooral niet beperken tot je eigen ‘core business’. Juist aan de randen ontstaan de mooiste kansen. Combineer, verbind, experimenteer. Werk samen met concurrenten. Betrek burgercollectieven. Organiseer kritische mee-kijkers, want zonder wrijving geen glans.
Creatievelingen zijn er al
Wie denkt dat de energiesector alleen maar bestaat uit kabels, vergunningen en Excel-sheets, kijkt niet goed. De creatievelingen zijn er allang. Maar ze krijgen niet altijd de ruimte om ideeën tot bloei te brengen. Kun je ze spotten in jouw organisatie? Vraag ze om actief mee te denken, geef ze een ruim mandaat en beslissingsbevoegdheid. Een ondersteunend team, als dat nodig is. Bouw een cultuur waarin experimenteren dagelijkse business is. En trek mensen aan vanuit diverse achtergronden, voor een bredere blik.
En ja, AI kan daarbij helpen. Om een eerste zaadje te planten, kennis uit andere delen van de wereld of andere branches te ontginnen en om onze ideeen een stap vooruit te helpen.
Ruimere kaders en regels
Tot slot: de overheid. De afgelopen decennia stonden in het teken van optimaliseren. Van perfectioneren wat we al hadden. Maar wat we nu nodig hebben is iets anders: creëren. Niet verbeteren, maar opnieuw uitvinden. Dat vraagt ook van beleidsmakers regels en kaders los te laten, zodat er vrije ruimte ontstaat. En om dat niet op kleine schaal te doen, maar op een manier die echt verschil maakt.
Want ja: creativiteit brengt risico’s. Maar ook vooruitgang. Zonder het eerste krijg je het tweede niet.
Mereille Klein Koerkamp
Ze vragen alleen iets dat we niet gewend zijn: lef om het anders aan te pakken.
Meer over Mereille